Pitate se kako do srpskog pasoša? Niste jedini. Bilo da je reč o želji za povratkom korenima, poslovnoj ekspanziji ili stvaranju uslova za život u Srbiji, sve veći broj stranih državljana istražuje mogućnosti za sticanje državljanstva Republike Srbije, a samim tim i prava na srpski pasoš.
Državljani Srbije mogu putovati bez vize (na primer, zemlje Šengen zone) ili uz pojednostavljenu proceduru za vizu u preko 130 zemalja širom sveta. Uz to, Srbija nudi stabilno poslovno okruženje, konkurentne poreske uslove i u procesu je pristupanja Evropskoj uniji, što dodatno doprinosi interesovanju za temu: kako do srpskog pasoša?
U ovom vodiču pružićemo pregled pravnih osnova za sticanje srpskog državljanstva koje predstavljaju prvi i najvažniji korak ka pribavljanju srpskog pasoša, bilo po osnovu porekla, naturalizacije, braka ili ulaganja. Objasnićemo uslove koje je neophodno ispuniti, tok postupka, kao i najčešće prepreke sa kojima se stranke u postupku suočavaju, kako biste bili u potpunosti pripremljeni.
Ko može da aplicira za srpski pasoš?
Pre nego što se pozabavimo pitanjem kako do srpskog pasoša, neophodno je razjasniti ko uopšte može podneti zahtev za njegovo izdavanje. Naime, pravo na srpski pasoš imaju isključivo lica koja poseduju državljanstvo Republike Srbije, što znači da je sticanje državljanstva prvi i ključni korak u celokupnom postupku pribavljanja srpskog pasoša.
Pravni osnov za sticanje državljanstva regulisan je Zakonom o državljanstvu Republike Srbije (u daljem tekstu: Zakon), koji prepoznaje četiri formalna načina za sticanje državljanstva:
- Po osnovu porekla (ako je jedan ili oba roditelja državljanin Srbije),
- Rođenjem na teritoriji Republike Srbije,
- Naturalizacijom (najčešće nakon višegodišnjeg zakonitog boravka u Srbiji),
- Na osnovu međunarodnih ugovora.
Međutim, ako se sagledaju ne samo zakonske odredbe, već i praksa organa u primeni, moguće je prepoznati najčešće tipične situacije i činjenične okolnosti koje ukazuju na osnov za sticanje državljanstva Srbije, a zatim i na pasoš. Dakle, ukoliko razmišljate o tome kako da dobijete srpski pasoš, verovatno pripadate jednoj od sledećih kategorija:
- Lica srpskog porekla, uključujući lica čiji su roditelji, bake i deke, pa čak i preci iz daljih generacija bili državljani Srbije;
- Strani državljani sa zakonitim boravkom u Srbiji, koji su ispunili uslove za podnošenje zahteva za prijem u državljanstvo (naturalizacija);
- Bračni partneri državljana Srbije, uz ispunjenje određenih uslova u pogledu trajanja braka i boravka;
- Lica koja se primaju u državljanstvo iz posebnih razloga, kao što su doprinos nacionalnim interesima (npr. istaknuti sportisti, naučnici ili investitori).
Ako se prepoznajete u nekoj od ovih kategorija, postoji realna mogućnost da ispunjavate uslove za sticanje državljanstva, što je preduslov za dalje podnošenje zahteva i dobijanje srpskog pasoša.
Put do srpskog državljanstva i pasoša: Državljanstvo po osnovu porekla
Nakon što smo razjasnili ko može aplicirati za srpski pasoš, sledeći ključni korak jeste obrađivanje teme za sticanje državljanstva Republike Srbije. Nakon što smo razjasnili ko sve može biti potencijalno podoban za dobijanje srpskog pasoša, vreme je da objasnimo i kako ta lica zapravo mogu steći državljanstvo Republike Srbije – što predstavlja prvi i najvažniji korak u ovom postupku.
U nastavku predstavljamo neke od najčešćih, i u praksi najrelevantnijih osnova na osnovu kojih lica u stvarnim životnim situacijama najčešće ostvaruju pravo na državljanstvo, a zatim i na srpski pasoš. Svaka kategorija je objašnjena kroz kombinaciju zakonskih odredbi i konkretnih primera iz prakse.
By decent
Jedan od najučestalijih načina za dobijanje srpskog državljanstva jeste državljanstvo po osnovu porekla. Ovaj osnov je posebno značajna za lica koja imaju srpske korene i čiji su roditelji državljani Srbije, bez obzira na to da li su rođena i odrasla van teritorije Srbije. Zakon prepoznaje pravo potomaka srpskih državljana da postanu državljani Srbije, čak i ako su ceo život proveli u inostranstvu.
Deca mlađa od 18 godina mogu automatski steći državljanstvo ako su oba roditelja državljani Srbije u trenutku detetovog rođenja, ili ako je jedan roditelj državljanin Srbije, a dete je rođeno na teritoriji Srbije. Ukoliko je dete rođeno u inostranstvu, a jedan roditelj je srpski državljanin, sticanje državljanstva je i dalje moguće, ali pod dodatnim uslovom. Neophodno je da roditelj koji je državljanin Srbije registruje dete u nadležnom diplomatsko-konzularnom predstavništvu pre nego što dete napuni 18 godina.
Na primer, Ana je rođena u Kanadi, njen otac Marko je državljanin Srbije, dok je majka Kanađanka. Iako Ana nikada nije živela u Srbiji, njen otac ju je pravovremeno prijavio u konzulatu Republike Srbije u Torontu i podneo zahtev za njen upis u evidenciju državljana Republike Srbije. Zahtev je odobren i Ana je sada upisana kao državljanka Republike Srbije, čime je stekla pravo da podnese zahtev za srpski pasoš, kao i da uživa druge pogodnosti u državi, kao što su boravak bez bilo kakvih ograničenja, školovanje ili sticanje nepokretnosti u Srbiji.
Za lica starija od 18 godina koja su rođena u inostranstvu, mogućnost sticanja državljanstva po osnovu porekla i dalje postoji, ali uz striktnije uslove. Naime, takva lica mogu podneti zahtev za prijem u državljanstvo, pri čemu je neophodno da to učine pre navršene 23. godine života. Navedena vremenska odrednica naročito je važna za osobe druge generacije iz dijaspore, čiiji roditelji su propustili da im pribave državljanstvo na vreme, ali sada žele da obnove vezu sa svojim poreklom.
Posebno je značajno istaći da se lica koja stiču državljanstvo po osnovu porekla zakonski smatraju državljanima od rođenja. Ovaj status im omogućava korišćenje svih prava i pogodnosti koje imaju drugi državljani Srbije, uključujući pravo na boravak, rad, obrazovanje, zdravstvenu zaštitu i, naravno, dobijanje srpskog pasoša.
Ako smatrate da imate srpsko poreklo i pitate se kako da dobijete srpski pasoš, ovaj pravni osnov predstavlja izuzetnu priliku da formalno obnovite svoju vezu sa Srbijom i ostvarite brojna prava koja iz toga proizlaze.
Prijem u državljanstvo
Za strance koji su svoj život izgradili u Srbiji i žele da formalizuju svoje pravne i građanske veze sa državom, prijem u državljanstvo Republike Srbije predstavlja jedan od najčešćih načina za dobijanje srpskog pasoša. Ovaj put je posebno pogodan za lica koja već duži niz godina borave u Srbiji i spremna su da naprave korak ka punoj integraciji u društvo.
Pored prethodno stečenog prava na stalno nastanjenje, podnosilac zahteva mora da ispuni dodatne osnovne uslove da bi mogao da aplicira za državljanstvo Republike Srbije po osnovu prijema:
- da je navršio 18 godina života i da mu nije oduzeta poslovna sposobnost;
- da ima neprekidno prebivalište u Republici Srbiji u trajanju od najmanje tri godine pre podnošenja zahteva;
- da priloži dokaz da je oslobođen svog dosadašnjeg državljanstva ili da dostavi izjavu da će mu otpust biti odobren ako bude primljen u državljanstvo Republike Srbije;
- da podnese pisanu izjavu kojom izražava da Republiku Srbiju smatra svojom državom.
Ova procedura najčešći je izbor za lica koja su Srbiju izabrala za mesto života, bilo zbog zaposlenja, porodičnih razloga ili ličnih veza.
Važno je naglasiti da nadležni organi Republike Srbije imaju diskreciono pravo prilikom odlučivanja o prijemu u državljanstvo, posebno kada je reč o oceni da li bi podnosilac zahteva mogao da ugrozi nacionalnu bezbednost. Ministarstvo unutrašnjih poslova odlučuje o svakom slučaju pojedinačno, te iako ispunjenje zakonskih uslova predstavlja neophodan preduslov, konačna odluka zavisi od slobodne ocene konkretnog slučaja.
Takođe, Zakon predviđa određene izuzetke i fleksibilnosti za lica koja dolaze iz država koje ne dozvoljavaju dvojno državljanstvo, ili gde otpust iz državljanstva nije realno ostvariv. U tim slučajevima, dovoljno je da stranac dostavi izjavu o odricanju od postojećeg državljanstva, koja proizvodi pravno dejstvo tek u trenutku sticanja državljanstva Republike Srbije. Lica bez državljanstva (apatridi) izuzeta su od ove obaveze.
Povezivanje sa Srbijom: Državljanstvo po osnovu braka i srpskog porekla
Za lica koja sa Srbijom dele lične ili porodične veze, put do sticanja državljanstva može biti znatno kraći i jednostavniji. Bilo da je reč o braku sa državljaninom Srbije ili o dokazivanju pripadnosti srpskom narodu, Zakon predviđa olakšane postupke koji odražavaju bliskost ovih odnosa sa državom.
Državljanstvo po osnovu braka
Ukoliko ste u braku sa državljaninom Republike Srbije, možete steći pravo na državljanstvo, a samim tim i na srpski pasoš, kroz pojednostavljeni postupak prijema. Ova mogućnost je sve češća među strancima koji zasnivaju porodicu u Srbiji ili se u zemlju sele zbog emotivnih razloga.
Da biste ostvarili pravo po ovom osnovu, potrebno je da ispunjavate sledeće uslove:
- da ste u braku sa državljaninom Srbije najmanje tri godine, i
- da u trenutku podnošenja zahteva imate odobreno stalno nastanjenje u Republici Srbiji.
Jedna od glavnih prednosti ovog osnova za sticanje državljanstva jeste što strani supružnik može da zadrži svoje postojeće državljanstvo. Drugim rečima, ne postoji obaveza otpusta iz prethodnog državljanstva, što čini ovaj proces znatno fleksibilnijim.
Na primer, Emma, državljanka Nemačke, udala se za Luku, državljanina Srbije, 2020. godine. Nakon određenog perioda provedenog u inostranstvu, sele se u Srbiju, gde Emma 2024. godine stiče pravo na stalno nastanjenje. Već 2025. godine, nakon više od tri godine braka, Emma podnosi zahtev za sticanje državljanstva Srbije po osnovu braka.
Važno je napomenuti da supružnik, koji je državljanin Srbije, mora imati to svojstvo u trenutku podnošenja zahteva, a brak mora biti važeći. Po potrebi, nadležni organ može zahtevati dodatne dokaze o zajedničkom životu ili druge okolnosti koje potvrđuju autentičnost braka.
Srpsko poreklo
Ako se pitate kako da dobijete srpski pasoš, a pritom imate porodične veze sa Srbijom, niste jedini. Za mnoge osobe srpskog porekla, put ka državljanstvu nije samo pravno pitanje, već i povratak kulturnim korenima i prilika da se obnovi osećaj pripadnosti.
Dobra vest je da pravni sistem Republike Srbije prepoznaje ovu specifičnu vezu i omogućava olakšane uslove za sticanje državljanstva za lica koja vode poreklo iz Srbije, bez obaveze da napuste postojeće državljanstvo ili da žive u Srbiji.
Jedan od najčešćih osnova za sticanje državljanstva jeste upravo za emigrante (iseljenike) i njihove potomke. Zakon priznaje pravo na državljanstvo potomcima onih koji su napustili teritoriju Republike Srbije, što se najčešće dešavalo u periodu nakon Drugog svetskog rata ili tokom 1960-ih godina. Bez obzira da li se Vaš deda preselio u Kanadu ili su Vam roditelji emigrirali u Australiju, moguće je da i dalje imate pravo na državljanstvo Republike Srbije.
Dovoljno je da ste punoletni, poslovno sposobni i da podnesete pisanu izjavu da Republiku Srbiju smatrate svojom državom. Time ispunjavate osnovne uslove za sticanje državljanstva, a posredno i za dobijanje srpskog pasoša. Najveća prednost ove kategorije jeste što nema potrebe za odricanjem od postojećeg državljanstva niti za prebivalištem u Srbiji.
Zakon takođe prepoznaje pravo bračnih partnera emigranata da apliciraju za državljanstvo pod sličnim uslovima – podnošenjem pisane izjave o pripadnosti Republici Srbiji. Ovakvo rešenje omogućava čitavim porodicama da zajedno obnove vezu sa srpskim poreklom.
Posebnu pogodnost imaju i lica koja se izjašnjavaju kao pripadnici srpskog naroda, iako nikada nisu živela u Srbiji. U skladu sa odredbama Zakona, omogućeno je sticanje državljanstva Republike Srbije bez obaveze boravka u zemlji i bez potrebe za odricanjem od postojećeg državljanstva. Uslovi su jasni: dokaz o srpskom poreklu, punoletstvo i izjava da Republiku Srbiju smatrate svojom državom.
Zato, ukoliko se pitate kako da dobijete srpski pasoš, a imate porodično, etničko ili kulturno poreklo iz Srbije, ova kategorija predstavlja možda najprikladniji i najneposredniji put ka državljanstvu Republike Srbije.
Ponovno sticanje državljanstva Srbije
Ako istražujete kako da dobijete srpski pasoš, a prethodno ste posedovali državljanstvo Republike Srbije (ili državljanstvo SFRJ ili SRJ), Zakon predviđa olakšan put za ponovno sticanje državljanstva. Naime, lice koje se ranije dobrovoljno odreklo državljanstva Srbije, što je bilo najčešće radi sticanja državljanstva druge države, može podneti zahtev za prijem u državljanstvo Republike Srbije bez ispunjavanja strogih uslova koji se inače zahtevaju u postupku prijema (poput višegodišnjeg prebivališta u Srbiji).
Ova mogućnost naročito je značajna za one koji su se, zbog pravnih prepreka u stranim zemljama, u jednom trenutku morali odreći srpskog državljanstva. Bez obzira na Vašu trenutnu zemlju boravka, imate pravo da formalno obnovite svoj pravni odnos sa Srbijom.
Za podnošenje zahteva potrebno je da ste punoletni, poslovno sposobni i da dostavite pisanu izjavu kojom izražavate da Republiku Srbiju smatrate svojom državom. Takođe je potrebno priložiti dokaz o prethodnom državljanstvu (npr. stari pasoš, izvod iz knjige državljana ili rešenje o otpustu). Ovaj postupak predstavlja jedan od najbržih i najpristupačnijih načina da ponovo steknete srpsko državljanstvo, a samim i tim i ponovno pravo na srpski pasoš.
Prijem u državljanstvo po osnovu interesa Republike Srbije
Za određene pojedince koji ne ispunjavaju standardne zakonske uslove za naturalizaciju, ali poseduju izuzetne kvalitete ili doprinose od značaja za Srbiju, postoji specijalan mehanizam sticanja državljanstva – prijem po osnovu interesa države.
Član 19. Zakona o državljanstvu Republike Srbije daje Vladi Republike Srbije diskreciono pravo da primi u državljanstvo strance čiji bi se prijem u državljanstvo, i činjenica da je određeno lice državljanin Republike Srbije, smatralo interesom za državu.
Ova mogućnost je prepoznata i korišćena za istaknute sportiste, umetnike, naučnike, inovativne preduzetnike i druge stručnjake čiji rad doprinosi razvoju Republike Srbije na međunarodnoj sceni. Primeri uključuju olimpijske sportiste, naučnike sa značajnim doprinosom u svojoj oblasti ili poslovne lidere čije poslovanje jača ekonomsku poziciju Srbije.
Postupak prijema po ovom osnovu inicira se predlogom koji najčešće dolazi od domaćih institucija, kao što su ministarstva, sportski saveze, fakulteti ili drugih relevantnih tela. U predlogu se ističe značaj kandidata za interese države.
Iako je reč o izuzetno selektivnom i ređe korišćenom postupku, ova pravna mogućnost predstavlja snažan mehanizam za lica koja traže kako da dobiju srpski pasoš, a istovremeno žele da doprinesu razvoju Srbije kroz svoje znanje, talenat ili profesionalno angažovanje.
Od zahteva do pasoša: kako izgleda postupak sticanja srpskog pasoša
Ako se pitate kako da dobijete srpski pasoš, ključno je razumeti da se pasoš izdaje tek nakon što uspešno steknete državljanstvo Republike Srbije. Dakle, sticanje državljanstva je prvi i najvažniji korak u ovom postupku. Postupak odlučivanja o prijemu u državljanstvo sprovodi Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije, odnosno diplomatsko-konzularna predstavništva Srbije u inostranstvu, u zavisnosti od mesta boravka podnosioca zahteva.
Svaki pravni osnov za sticanje državljanstva (bilo po osnovu porekla, naturalizacije, braka ili posebnog interesa) ima sopstvene uslove i posebna pravila postupka. Iako se dokumentacija razlikuje u zavisnosti od izabranog osnova, svi zahtevi podležu upravnom postupku i oceni nadležnih organa, uz jednu bitnu napomenu – o prijemu odlučuje nadležni organ po slobodnoj oceni.
Nakon podnošenja zahteva, period odlučivanja može znatno da varira. U jednostavnijim slučajevima odluka može biti doneta u roku od nekoliko meseci, dok kod kompleksnijih postupaka možemo govoriti i o godinama. Na trajanje postupka utiču pravni osnov, specifične okolnosti podnosioca zahteva i samog predmeta, kao i opterećenost nadležnog organa.
Po donošenju rešenja kojim se odobrava prijem u državljanstvo, neophodno je izvršiti upis u evidenciju državljana Republike Srbije. Tek tada se stiče pravo na izdavanje srpskog pasoša. Sam pasoš se zatim može pribaviti u Srbiji ili u diplomatsko-konzularnim predstavništvima Republike Srbije u inostranstvu.
Kada dokument postane deo identiteta
Naučiti kako da dobijete srpski pasoš ne podrazumeva samo razumevanje zakona, već i preduzimanje pravih koraka kroz postupak koji neretko uključuje kompleksne administrativne procedure i dokumentaciju. Iako Srbija nudi više puteva za sticanje državljanstva, svaki od njih nosi svoje specifične uslove i proceduru koju treba pažljivo ispratiti.
U praksi, podnosioci zahteva često se suočavaju sa sledećim izazovima:
- Administrativna neizvesnost: Vreme odlučivanja varira, naročito kada se prilaže dokumentacija izdata od strane inostranih organa, ili kada je reč o kompleksnom činjeničnom stanju.
- Greške u dokumentaciji: Česti su zastoji zbog nepotpune, nepravilno pripremljene ili neprevedene dokumentacije.
- Problematika dvojnog državljanstva: Iako Srbija dozvoljava dvojno državljanstvo, nisu retke situacije da matična država podnosioca zahteva možda ne dozvoljava isti režim. Iz tih razloga je neophodno pažljivo razmotriti pravne posledice.
Upravo zbog toga je važno da se kroz čitav postupak prolazi sa dobrom strategijom. Za one koji imaju srpske korene, dugotrajan boravak u Srbiji, ili lične i poslovne interese u zemlji, sticanje srpskog pasoša predstavlja realan i dostižan cilj.
Ipak, donošenje informisanih odluka u svakoj fazi postupka ključno je za izbegavanje nepotrebnih zastoja. U tom pogledu, podrška stručnjaka sa iskustvom može imati presudan značaj, kako bi Vaš zahtev bio pravilno sastavljen i u skladu sa Zakonom. Uz pravi savet i podršku, put do sticanja srpskog državljanstva može biti mnogo jasniji i lakši.
