Sticanje državljanstva Republike Srbije po osnovu porekla, poznato i kao ius sanguinis, važan je pravni institut koji omogućava licima sa srpskim korenima da formalizuju svoj pravni status kao građani Srbije, čak i ako nisu rođeni na teritoriji Srbije.
Ovaj proces regulisan je Zakonom o državljanstvu Republike Srbije (dalje: Zakon), koji jasno definiše uslove, postupak i potrebnu dokumentaciju za sticanje državljanstva po osnovu porekla.
Trenutni pravni sistem predviđa četiri osnovna načina za sticanje državljanstva Republike Srbije, a to su:
- Poreklo;
- Rođenje na teritoriji Republike Srbije;
- Prijem;
- Shodno odredbama međunarodnih ugovora.
Osnovni način sticanja državljanstva Republike Srbije je poreklo, dok se mesto rođenja koristi kao dopunski kriterijum. U ovom blogu ćemo detaljno razmotriti kako funkcioniše sticanje srpskog državljanstva po ovom osnovu kao i neke od mogućnosti sticanja državljanstva prijemom, uključujući sve važne korake i zakonske odredbe.
Pribavljanje državljanstva ovim putem pruža mogućnost da se obnovi i očuva veza sa srpskim nasleđem i kulturom.
Ako se fokusiramo isključivo na sticanje državljanstva u Republici Srbiji na osnovu porekla, to znači da osoba može steći državljanstvo Srbije ako ispunjava određene uslove vezane za svoje poreklo ili pripadnost srpskom narodu. Navedena konstatacija obično podrazumeva da osoba ima nekog od roditelja ili predaka koji su državljani Srbije ili su poreklom iz Srbije.
Proces sticanja državljanstva uključuje podnošenje odgovarajuće dokumentacije koja potvrđuje pripadnost srpskom narodu ili poreklo iz Srbije. Ovi dokumenti obično uključuju izvode iz matičnih knjiga, dokaze o državljanstvu roditelja ili drugih predaka, kao i druge relevantne dokaze.
Ko ima pravo na državljanstvo po osnovu porekla?
Deca
Zakon definiše nekoliko ključnih načina na koje dete (lice mlađe od 18 godina) može steći državljanstvo po osnovu porekla:
Oba roditelja su državljani Srbije
Dete će steći državljanstvo Republike Srbije ukoliko su oba roditelja u trenutku njegovog rođenja državljani Republike Srbije.
Jedan roditelj je državljanin Srbije, a dete je rođeno u Srbiji
Ako je jedan roditelj državljanin Srbije, a dete je rođeno na teritoriji Republike Srbije, dete će steći srpsko državljanstvo.
Jedan roditelj je državljanin Srbije, a drugi je nepoznat ili bez državljanstva (apatrid), a dete je rođeno u inostranstvu.
Ako je dete rođeno u inostranstvu, a jedan od roditelja je državljanin Srbije, dok je drugi roditelj nepoznat, nepoznatog državljanstva ili bez državljanstva, dete takođe može steći državljanstvo Republike Srbije.
Za dete koje je rođeno u inostranstvu, a čiji je jedan roditelj državljanin Srbije, a drugi strani državljanin, predviđeni su dodatni uslovi za sticanje državljanstva Republike Srbije:
Prijava do 18. godine
Roditelj koji je državljanin Srbije mora prijaviti dete kod nadležnog diplomatskog ili konzularnog predstavništva Republike Srbije do detetove 18. godine života i podneti zahtev za upis deteta u evidenciju državljana.
Bez državljanstva
Ako bi dete ostalo bez državljanstva, ono stiče srpsko državljanstvo čak i ako nije ispunjen uslov prijave do 18. godine.
Saglasnost deteta
Ako je dete starije od 14 godina, potrebna je i njegova saglasnost za sticanje državljanstva.
Ana je rođena u Kanadi, a njen otac Marko je državljanin Republike Srbije, dok je njena majka, Sara, kanadski državljanin. Kada je Ana napunila 17 godina, Marko je odlučio da podnese zahtev za sticanje Aninog srpskog državljanstva. Pripremili su dokumentaciju i posetili su Generalni konzulat Republike Srbije u Torontu, gde je Marko podneo zahtev za Anin upis u evidenciju državljana Republike Srbije. Konzularni službenici su pregledali dokumentaciju, potvrdili ispunjenost uslova i odobrili zahtev. Ana je sada upisana kao državljanka Republike Srbije, što joj omogućava da uživa u svim pravima i povlasticama koje dolaze s tim statusom, uključujući pravo na školovanje, zdravstvenu zaštitu i boravak u Srbiji bez ograničenja.
Punoletna lica
Osobe starije od 18 godina koje su rođene u inostranstvu takođe mogu steći srpsko državljanstvo po osnovu porekla, ali pod drugačijim uslovima.
Ako je osoba starija od 18 godina, rođena u inostranstvu, i ima jednog roditelja koji je državljanin Srbije, ona može steći srpsko državljanstvo ako podnese zahtev nadležnim organima Republike Srbije do svoje 23. godine života.
Važno je da osoba podnese zahtev za upis u evidenciju državljana pre navršene 23. godine, pod uslovom da već nije stekla srpsko državljanstvo na drugi način.
Usvojenici
Usvojenici takođe mogu steći srpsko državljanstvo po osnovu porekla. Ako je usvojenik stranac ili bez državljanstva, državljanstvo se stiče pod uslovima koji važe za decu rođenu u inostranstvu.
Zahtev za upis usvojenika u evidenciju državljana potrebno je da podnese usvojilac, koji mora biti državljanin Srbije. Ako je usvojenik stariji od 18 godina, zahtev mora biti podnet pre nego što usvojenik napuni 23 godine.
Osobe koje stiču državljanstvo po osnovu porekla smatraju se državljanima Republike Srbije od rođenja, što znači da su njihova prava i status retroaktivno prepoznati od samog trenutka rođenja. Na ovaj način, proces sticanja državljanstva po osnovu porekla omogućava mnogima sa srpskim korenima da postanu deo Republike Srbije i uživaju u svim pravima i povlasticama koje dolaze sa srpskim državljanstvom.
Kakva pravila se primenjuju ukoliko sam potomak pripadnika srpskog naroda?
U praksi veoma se često sreću situacije da ljudi u kasnijem periodu života, ako su imali bilo kakve porodične konekcije sa srpskim nasleđem, postaju zainteresovani za istraživanje opcije sticanja srpskog državljanska.
Ako ste stariji od 18. godina, odnosno od 23. godine, i mislite da više za Vas nema pravnog osnova da aplicirate za državljanstvo Republike Srbije, verujemo da će Vas obradovati obrazloženje koje sledi u nastavku.
Najpovoljniji način za sticanje državljanstva Republike Srbije za sve pripadnike srpskog naroda i njihove potomke, koji Srbiju doživljavaju kao svoju matičnu državu, jeste putem dokazivanja etničke veze sa Srbijom.
Postupak za sticanje državljanstva po osnovu pripadnosti srpskom narodu je interesantan jer ne zahteva striktno propisanu dokumentaciju, već otvara mogućnost da se u svojoj arhivi pronađe raznovrsna dokumentacija koja može poslužiti kao dokaz. Ovo znači da podnosioci zahteva mogu koristiti širok spektar dokumenata kako bi dokazali svoje srpsko poreklo, poput ličnih dokumenata predaka na srpskom jeziku, porodičnih knjiga, matičnih knjiga, krštenica, starih fotografija, pisama ili drugih arhivskih materijala koji mogu potvrditi njihovo nasleđe i rodbinske veze sa Srbijom.
Ova fleksibilnost omogućava podnosiocima zahteva da prikupe relevantne dokaze i pruže dublji uvid u svoje porodično poreklo radi uspešnog apliciranja za srpsko državljanstvo.
Prvi i ključni uslov za sticanje srpskog državljanstva na osnovu porekla jeste kao što i sam naziv kaže – srpsko poreklo. Neophodno je dokazati da se podnosilac zahteva, izjašnjava kao pripadnik srpskog naroda. Pored toga, neminovno je pružiti argumentaciju da su preci stranog državljanina (podnosioca zahteva za sticanje državljanstva) izjašnjavali kao Srbi. Dokazi o ovim činjenicama se prilažu u formi javnih isprava ili drugih relevantnih građanskih evidencija. Takođe je neophodno dokazati i postojanje rodbinske veze između stranca i srpskog pretka po pravoj nishodnoj liniji.
Važno je naglasiti da pravo na sticanje srpskog državljanstva na osnovu pripadnosti srpskom narodu imaju stranci koji nemaju prebivalište na teritoriji Republike Srbije. Takva mogućnostje značajna iz razloga što podnosioci zahteva ne moraju lično dolaziti u Srbiju radi ostvarivanja svojih prava, što olakšava proces apliciranja i omogućava im da podnesu putem punomoćnika zahtev za prijem u državljanstvo izvan zemlje.
Relevantne zakonske odredbe predviđaju egzaktne uslove koje podnosioci zahteva moraju ispuniti:
Etnička veza
Dokazivanje porekla ili pripadnosti srpskom narodu kroz relevantnu dokumentaciju kao što su rodni listovi, matične knjige, krštenice ili drugi dokazi koji potvrđuju srpsko poreklo.
Punoletstvo
Podnosilac zahteva mora biti punoletan. Ako su oba roditelja prijemom stekla državljanstvo Republike Srbije, državljanstvo Republike Srbije stiče i njihovo dete mlađe od 18 godina.
Poslovna sposobnost
Neophodno je da podnosiocu zahteva nije oduzeta poslovna sposobnost.
Izjava o smatranju Srbije za svoju državu
Pismena izjava podnosioca zahteva da Srbiju smatraju svojom matičnom državom, čime se potvrđuje emotivna i kulturna povezanost sa Srbijom.
Zakon posebno izdvaja i lica rođena u državama bivše SFRJ koja su imala državljanstvo te države ili su državljani drugih država nastalih na teritoriji bivše SFRJ, a koja su kao izbeglice, prognana ili raseljena lica nastanjena u Srbiji ili su izbegla u inostranstvo.
Za ovu kategoriju podnosilaca zahteva važe isti uslovi kao i za pripadnike srpskog naroda. To znači da moraju biti punoletni, da im nije oduzeta poslovna sposobnost kao i podneta pismena izjava da Republiku Srbiju smatraju svojom državom.
Važno je naglasiti da se dejstvo prijema u državljanstvo Republike Srbije po osnovu pripadnosti srpskom narodu ne ostvaruje retroaktivno, već od dana donošenja rešenja o prijemu u državljanstvo. Ovakav vid dejstva prijema u državljanstvo označava da stranka postaje državljanin Republike Srbije od tačno određenog datuma kada je rešenje o prijemu doneto, a ne retroaktivno, kao kod sticanja državljanstva po osnovu porekla, što je važno imati na umu prilikom planiranja budućih koraka ili obaveza koje proističu iz sticanja državljanstva.
Marko Petrović, rođen u Australiji, odlučio je da aplicira za prijem u srpsko državljanstvo pa osnovu pripadnosti srpskom narodu. Njegovi baka i deka, Milana Petrović i Jovan Petrović, poreklom su iz bivše Jugoslavije i emigrirali su u Australiju tokom pedesetih godina prošlog veka. Porodica Petrović čvrsto je vezana za svoje kulturno i nacionalno nasleđe, što se manifestuje i kroz članstvo u Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi. U skladu sa zakonskim odredbama Republike Srbije, Marko Petrović podnosi zahtev za sticanje srpskog državljanstva, prilažući neophodnu dokumentaciju koja potvrđuje njihovu pripadnost srpskom narodu, izvode iz matičnih knjiga svojih bake i deke, krštenice kao i izjavu da smatra Republiku Srbiju svojom državom. Ovim korakom, Marko Spasojević formalizuje svoj status u Srbiji i ponovo uspostavljaju veze sa svojim kulturnim i nacionalnim identitetom, što predstavlja važan korak ka jačanju veza sa srpskim narodom i svojim korenima.
Iseljenici i njihovi potomci
Za iseljenike i njihove potomke koji potiču iz Srbije, mogućnost sticanja srpskog državljanstva predstavlja važan korak u očuvanju kulturnih veza i identiteta.
Zakon precizno definiše iseljenika kao osobu koja se trajno iselila iz Republike Srbije sa namerom da živi u inostranstvu. Ova kategorija obuhvata i njihove potomke, koji mogu aplicirati za srpsko državljanstvo pod određenim uslovima.
Iseljenici i njihovi potomci mogu biti primljeni u državljanstvo Republike Srbije ako su navršili 18 godina života i ako imaju poslovnu sposobnost. Ključni uslov je podnošenje pismene izjave u kojoj se izražava da podnosilac zahteva Srbiju smatra svojom državom. Ova izjava predstavlja simboličan ali važan korak u procesu prijema u državljanstvo.
Sticanje srpskog državljanstva omogućava iseljenicima i njihovim potomcima pristup raznim beneficijama kao što su lakša putovanja, pravo na boravak u Srbiji bez vize, kao i očuvanje kulturnih i jezičkih veza sa Srbijom.
Postupak sticanja
Zahtev za sticanje državljanstva Republike Srbije podnosi se Ministarstvu unutrašnjih poslova, preko organa unutrašnjih poslova u mestu prebivališta ili boravišta stranke, ili putem ovlašćenog punomoćnika. Takođe, moguće je podneti zahtev preko nadležnog diplomatskog ili konzularnog predstavništva Republike Srbije u inostranstvu.
Nakon što se zahtev podnese, Ministarstvo unutrašnjih poslova vrši višemesečnu proceduru provere ispunjenosti svih uslova propisanih Zakonom o državljanstvu Republike Srbije. Ako Ministarstvo utvrdi da su svi zakonom propisani uslovi ispunjeni, donosi rešenje o sticanju državljanstvo.
Važno je naglasiti da Ministarstvo može odbiti zahtev za sticanje državljanstva ako, prema slobodnoj oceni, utvrdi da postoje razlozi od interesa za Republiku Srbiju zbog kojih bi bilo opravdano odbiti zahtev. Ovi razlozi mogu biti različiti, ali uglavnom se odnose na nacionalnu bezbednost, javni poredak ili interese države.
Šta ako su Vam oba roditelja u momentu rođenja bili državljani Republike Srbije, ali nikada niste upisani u evidenciju državljana?
U slučaju da su Vam roditelji u trenutku rođenja bili državljani Republike Srbije, odnosno da ste ispunili uslove za sticanje državljanstva po osnovu porekla, a niste bili upisani u evidenciju državljana na vreme, ne brinite, niste izgubili mogućnost da steknete državljanstvo Republike Srbije.
U tom slučaju, neophodno je podneti zahtev Ministarstvu unutrašnjih poslova za utvrđivanje Vašeg državljanstva. Ovaj zahtev može biti Vaš lični, zahtev nadležnog organa koji vodi postupak u vezi sa ostvarivanjem Vaših prava, ili može biti podnet po službenoj dužnosti.
Ministarstvo će na osnovu Vašeg zahteva utvrditi da ste rođenjem ostvarili pravo na državljanstvo Republike Srbije i doneti rešenje o utvrđivanju državljanstva. Ovakvo rešenje ima deklarativno dejstvo, što znači da će sva prava koja proizilaze iz državljanstva biti retroaktivno prepoznata od momenta rođenja.
Nakon što je državljanstvo utvrđeno, bićete upisani u evidenciju državljana Republike Srbije. Ovaj korak je ključan za formalizaciju Vašeg statusa kao državljanina Srbije i otvara vrata ka svim pravima i obavezama koje državljanstvo nosi.
Ponovno povezivanje sa korenima – sticanje srpskog državljanstva
Ovaj proces podseća na važnost pažljive pripreme dokumentacije i pridržavanja propisanih uslova kako bi se osiguralo da zahtev za sticanje državljanstva bude uspešno razmotren od strane Ministarstva.
Ovim tekstom smo želeli da ukratko izložimo osnovne informacije o uslovima i načinu sticanja srpskog državljanstva po osnovu porekla, kako biste stekli opštu sliku o regulativi u ovoj oblasti prema našem zakonodavstvu.
U svakom slučaju, ako razmišljate o podnošenju zahteva za sticanje srpskog državljanstva, preporučljivo je da se obratite advokatu specijalizovanom za imigraciono pravo i prava stranaca. On će vam pomoći da odaberete odgovarajući osnov i da na najefikasniji način dođete do srpskog pasoša.
