Suvereno pravo svake države je da određuje koja lica i pod kojim uslovima mogu da steknu njeno državljanstvo.
U poslednjih par godina Ministarstvo unutrašnjih poslova sve češće se susreće sa zahtevima za prijem u srpsko državljanstvo koje pored stranaca u velikom broju podnose i potomci srpskih iseljenika koji su tokom 50-ih i 60-ih godina prošlog veka emigrirali u neke razvijenije zemlje sveta poput Nemačke, Austrije, SAD i Kanade u potrazi za boljim životom.
Ovo stoga što, Zakon o državljanstu Republike Srbije predviđa da državljanstvo mogu steći lica kojima je jedina veza sa Republikom Srbijom etničko poreklo i pripadnost srpskom narodu.
Ukoliko se pitate kako dobiti srpsko državljanstvo i kako stići do srpskog pasoša, pokušaćemo da Vam razjasnimo sve nedoumice u pogledu načina i uslova koji moraju biti ispunjeni u tekstu koji sledi.
POJAM I ZNAČAJ DRŽAVLJANSTVA
Državljanstvo se može odrediti kao odnos između određenog lica i države iz kojeg proizilaze međusobna prava i obaveze. Po pravilu, u pitanju je odnos trajnog karaktera, koji tek uz ispunjenost određenih uslova može prestati.
ZAŠTO SRPSKO DRŽAVLJANSTVO?
Tokom prethodnih godina promene zakona u Srbiji rezultirale su liberalizacijom viznog režima, zatim mogućnosti ostvarivanja prava na rad i privremeni boravak stranaca (o čemu više možete pročitati u našim tekstovima – Srbija olakšava proces zapošljavanja i boravka stranaca, Lakše do radnih dozvola za strance u Srbiji) i nacionalnog tretmana stranaca. , Međutim, pored brojnih pokušaja da se strani i domaći državljani izjednače u svojim pravima i obavezama, još uvek postoje značajne razlike u pravima i obavezama koje se vezuju za državljanski status.
Verovatno se i Vi pitate da li bi Vam sticanje državljanstva Republike Srbije donelo još nešto, osim emotivnog ispunjenja usled povezanosti sa poreklom ili jednog pasoša više.
KAKO DOBITI SRPSKO DRŽAVLJANSTVO?
Sticanje državljanstva u Republici Srbiji reguliše Zakon o državljanstvu, koji trenutno predviđa četiri osnovna načina, a to su:
1 . Poreklo;
2. Rođenje na teritoriji Republike Srbije;
3 . Prijem;
4. Po osnovu međunarodnih ugovora.
Osnovni način sticanja državljanstva Republike Srbije je poreklo, dok se mesto rođenja koristi kao dopunski kriterijum.
S druge strane, sticanje državljanstva po osnovu međunarodnih ugovora nije redovan i uobičajen način sticanja državljanstva. Ovaj osnov se najčešće vezuje za situacije kada dođe do promene granica države i tada služi kao instrument definisanja državljanskih odnosa između dve zemlje. Ovakav model je, na primer ustanovljen između Republike Srbije i Bosne i Hercekovine koji, zasnovan na bilateralnom sporazumu omogućava državljanima jedne države da po povlašćenim uslovima steknu državljanstvo druge države.
U ovom tekstu, ograničićemo se isključivo na sticanje državljanstva prijemom, kao najzastupljenijim načinom sticanja državljanstva punoletnih lica.
STICANJE DRŽAVLJANSTVA PRIJEMOM
Domaće pravo predviđa mogućnost da poslovno sposobna lica, na osnovu svoje povezanosti sa Srbijom, zatraže i pod određenim uslovima steknu državljanstvo naše zemlje. Prijem u državljanstvo na ovaj način, naziva se naturalizacija, a do nje dolazi na zahtev lica, o kom odlučuje Ministarstvo unutrašnjih poslova.
Krug lica koja na ovaj način mogu steći naše državljanstvo je dosta široko postavljen i obuhvata:
1. Strance;
2. Iseljenike iz Republike Srbije i njihove potomke;
3. Pripadnike srpskog naroda;
4. Izbegla, prognana i raseljena lica sa prostora bivše SFRJ.
1. STRANCI
Kada je u pitanju naturalizacija stranaca, Zakon o državljanstvu zahteva ispunjenje jednog prethodnog uslova koji se odnosi na odobrenje stalnog nastanjenja u Srbiji, shodno propisima o kretanju i boravku stranaca.
Pored toga potrebno je da budu ispunjeni i sledeći uslovi:
1) da je navršio 18 godina života i da mu nije oduzeta poslovna sposobnost;
2) da ima otpust iz stranog državljanstva ili da podnese dokaz da će otpust dobiti, ako bude primljen u državljanstvo Republike Srbije;
3) da je do podnošenja zahteva najmanje tri godine neprekidno imao prijavljeno prebivalište na teritoriji Republike Srbije;
4) da podnese pismenu izjavu da Republiku Srbiju smatra svojom državom.
Treba imati u vidu da će se uslov koji se odnosi na otpust iz ranijeg državljanstva smatrati ispunjenim u slučaju da je zahtev podnelo lice koje je bez državljanstva ili ukoliko pruži dokaz da će po zakonu zemlje čiji je državljanin automatski izgubiti državljanstvo u slučaju prijema u naše državljanstvo.
Takođe, Zakon predviđa i rešenje za situaciju kada strana država ne dozvoljava otpust iz državljanstva ili za otpust postavlja uslove koje stranac ne može da ispuni. U tom slučaju dovoljno je da stranac podnese izjavu da se odriče stranog državljanstva.
Prijem pod povoljnijim uslovima
Uz navedene opšte uslove, Zakonom o državljanstvu je propisano i više olakšica za strance koji se primaju u državljanstvo, među kojima je i olakšica koja se odnosi na rođenje na teritoriji Republike Srbije i na činjenicu braka sa našim državljaninom.
Naime, za lice koje je rođeno na teritorije Republike Srbije biće dovoljno da je do podnošenja zahteva najmanje dve godine neprekidno boravilo u Srbiji i njegova izjava da Srbiju smatra svojom državom.
Ukoliko se zahtev za prijem u srpsko državljanstvo zasniva na činjenci braka, olakšica se svodi na to da stranac ne mora da ispuni sve napred navedene opšte uslove za prijem u državljanstvo,, već je dovoljno da ima stalno nastanjenje, koje može da dobije već po proteku 3 godine trajanja braka sa državljaninom Republike Srbije. registrovanog u Srbiji.
Stranci čiji prijem u državljanstvo predstavlja interes za Srbiju?
Odredba Zakona koja je predmet brojnih rasprava i daje mogućnost širokog tumačenja predviđa da se zahtev za sticanje srpskog državljanstva može odobriti stranom državljaninu čija je naturalizacija u interesu za Republiku Srbiju. Odluku o tome šta predstavlja „interes Republike Srbije” donosi Vlada Republike Srbije. Po pravilu u pitanju su lica koja predstavljaju istaknute naučnike, umetnike, sportiste ili su u pitanju neki drugi interesi Republike Srbije.
Interesantno je da su državljanstvo Republike Srbije, na ovaj način dobili Stiven Sigal, Rejf Fajns, Adrijana Lima i mnoge druge poznate ličnosti.
2. ISELJENICI I NJIHOVI POTOMOCI – STICANJE DRŽAVLJANSTVA POREKLOM
Imajući u vidu veliki broj ljudi, koji su tokom 50-tih i 60-tih godina, emigrirali iz Srbije, Zakon, kao posebnu kategoriju lica koja imaju pravo na sticanje državljanstva, predviđa upravo iseljenike i njihove potomke.
U Zakonu je precizirano da se iseljenikom smatra lice koje se iselilo iz Republike Srbije sa namerom da stalno živi u inostranstvu.
U ovom slučaju, takođe se predviđa sticanje državljanstva pod povoljnijim uslovima, s obzirom na to da iseljenik i njegov potomak mogu biti primljeni u državljanstvo, ako su navršili 18 godina života i nije im oduzeta poslovna sposobnost. Pored toga potrebno je i da se podnese pismena izjava da Republiku Srbiju smatraju svojom državom.
Dodatna olakšica predviđena je za bračnog duga ovih lica koji mogu biti primljeni u srpsko državljanstvo pod uslovom da podnesu pismenu izjavu da Republiku Srbiju smatraju svojom državom.
3. PRIPADNICI SRPSKOG NARODA
Najpovoljnijiji način za sticanje državljanstva Republike Srbije za sve pripadnike srpskog naroda, odnosno njijove njihove potomke, koji Srbiju doživljavaju kao matičnu državu, jeste sticanje srpskog državljanstva dokzazivaanje etničke veze sa Republikom SRbijom, bez baveze da žvite u Srbiji ili da se odreknete drugog državljanstva.
Od ostalih uslova, koji moraju biti ispunjeni, zahteva se punoletstvo podnosioca i pismena izjava da Srbiju smatraju svojom državom.
4. IZBEGLA, PROGNANA I RASELJENA LICA SA PROSTORA BIVŠE SFRJ
Zakon kao posebnu kategoriju izdvaja i lica koja su rođena u nekoj od država bivše SFRJ sa državljanstvom te države ili su državljani neke druge države nastale na teritoriji ranije SFRJ, a koja kao izbegla, prognana ili raseljena lica borave u Srbiji ili su izbegla u inostranstvo.
Isti uslovi, koji se primenjuju u pogledu pripadnika srpskog naroda, moraju biti ispunjeni i kada je u pitanju ova kategorija podnosilaca zahteva.
POSTUPAK ZA PRIJEM U DRŽAVLJANSTVO
Zahtev za sticanje državljanstva Republike Srbije prijemom, podnosi se Ministarstvu unutrašnjih poslova, preko organa unutrašnjih poslova u mestu prebivališta, odnosno boravišta, stranke ili njegovog ovlašćenog punomoćnika, a može se podneti i preko nadležnog diplomatskog ili konzularnog predstavništva Republike Srbije.
Nakon višemesečne procedure proveravanja ispunjenosti uslova, Ministarstvo donosi rešenje o prijemu u državljanstvo, ukoliko oceni da su svi Zakonom propisani uslovi ispunjeni. Treba naglasiti da Ministarstvo može odbiti zahtev ukoliko, na osnovu slobodne ocene, utvrdi da postoje razlozi od interesa za Republiku Srbiju zbog kojih zahtev za sticanje državljanstva treba odbiti.
ZAKLJUČAK
Ovim tekstom pokušali smo da Vam u kratkim crtama istaknemo najvažnije u vezi sa načinom i uslovima sticanja državljanstva prijemom, kako biste stekli opštu sliku o uređenju ove oblasti u našem zakonodavstvu.
U svakom slučaju, ukoliko razmišljate o podnošenju zahteva za sticanje srpskog državljanstva, preporučljivo je konsultovati advokata specijalizovanog za imigraciono pravo i prava stranaca, kako bi Vam pomogao prilikom određivanja osnova i da putem najjednostavnijeg načina dođete do srpskog pasoša.
