Lista poreskih olakšica za društva u Srbiji – da li plaćate ono što ne morate?

Od 1. januara 2019. godine, deponovanje autorskih dela i drugih predmeta srodnih prava može sa poreskog aspekta biti vrlo korisno nosiocima autorskog ili prava srodnih autorskom, kao i nosiocu prava ili podnosiocu prijave u vezi sa pronalaskom. Na osnovu Zakona o porezu na dobit pravnih lica i Pravilnika o uslovima i načinu izuzimanja kvalifikovanih prihoda iz osnovice poreza na dobit pravnih lica moguće je izuzimanje iz poreske osnovice do čak 80% prihoda koji dolazi od komercijalizacije predmeta intelektualne svojine.

Šta to znači efektivno? -> Društvo može da smanji porez na dobit sa 15% na 3%.

Ovo je naročito važno za IT kompanije koje imaju sopstvene proizvode, jer je softver (po pravilu) zaštićen autorskim pravom.

Za ostvarivanje ove poreske olakšice neophodno je da autorsko delo, odnosno predmet srodnog prava, bude deponovano kod nadležnog organa, u skladu sa Zakonom o autorskom i srodnim pravima. Budući da se softver kao posebna vrsta autorskog dela obično učestalo menja, sigurno će se mnogi iz IT industrije zapitati šta se dešava u slučaju nadogradnje ili prerade prvobitno deponovanog softvera. Da li se tada softver i dalje smatra deponovanim? Bez brige, i takva situacija je uzeta u obzir prilikom regulisanja ove olakšice, te je predviđen i način da nastavite sa korišćenjem olakšice i u slučaju da naknadno budete menjali svoj softver.

Za ostvarivanje poreske olakšice za pronalazak, potrebno je da je patent ili priznat ili da je podneta patentna prijava Zavodu za intelektualnu svojinu.

Ono što se ne sme izgubiti iz vida jeste da je nosilac autorskog, odnosno srodnog prava dužan da kvalifikovani prihod (prihod na koji se primenjuje poreska olakšica), posebno iskaže u poreskom bilansu. Takođe, na zahtev Poreske uprave obavezno je dostavljanje posebne dokumentacije, na način i u formi propisanoj od strane Ministarstva finansija.

“R&D” (Research and Development) = Istraživanje i razvoj

Istraživanje = originalno ili planirano istraživanje preduzeto u cilju sticanja novog naučnog ili tehničkog znanja i razumevanja.

Razvoj = primena rezultata istraživanja ili primena drugog naučnog dostignuća ili dizajna proizvodnje novih značajno poboljšanih materijala, uređaja, proizvoda, procesa, sistema ili usluga pre pristupanja komercijalnoj proizvodnji ili korišćenju. [1]

a) Podsticaj za istraživanje i razvoj

Prvi poreski podsticaj u vezi sa istraživanjem i razvojem koji je predstavljen još 2019. godine odnosi se na umanjenje poreza na dobit pravnih lica koja u Srbiji vrše aktivnosti istraživanja i razvoja. Naime, troškovi koje poreski obveznik snosi, a neposredno su povezani sa istraživanjem i razvojem u Republici Srbiji mogu biti priznati kao rashod u poreskom bilansu u dvostrukom iznosu u odnosu na knjigovodstvene proračune. Interesantno je da ova dodatna pogodnost za privredne subjekte ne zavisi od uspeha samog istraživanja, već za cilj ima podsticanje preduzimljivosti i inovativnosti, te se manje vrednuje konkretan rezultat, a više preuzimanje rizika i sticanje novih znanja.

U skladu sa gore navedenim definicijama istraživanja i razvoja, troškovi proistekli iz R&D aktivnosti u praksi najčešće obuhvataju:

• troškove zarada zaposlenih koji neposredno rade na poslovima istraživanja i razvoja,
• troškove nabavke materijala neposredno vezanih za istraživanje i razvoj,
• troškove nabavke nematerijalne imovine (npr. licence za potrebne softvere),
• troškove savetodavnih usluga od privrednih subjekata koji nisu povezana lica sa poreskim obveznikom (npr. troškovi konsultovanja sa spoljnim knjigovodstvenim i pravnim savetnicima),
• troškove u vezi sa zaštitom intelektualne svojine, i sl.

Ako Vam ova i prethodna olakšica zvuče interesantno, zanimaće Vas i činjenica da se IP Box i R&D odbitak mogu kumulirati, čime porez na dobit pravnih lica efektivno može biti smanjen na 0%.

b) Podsticaj za zapošljavanje lica na R&D poslovima

Pored R&D olakšice koja Vam je važna sa aspekta poreza na dobit, velika je verovatnoća da će za Vas biti primamljiva i nova olakšica, uvedena ove godine, koja se primenjuje na porez na zarade zaposlenih koji rade na poslovima istraživanja i razvoja. Njome je, naime, predviđeno da kompanija koja se bavi R&D poslovima može ostvariti 70% oslobođenja od obračunatog i obustavljenog poreza na zarade zaposlenih koji direktno rade na poslovima istraživanja i razvoja, srazmerno vremenu koje provedu na R&D projektu.

R&D projekat je projekat na kome najmanje 90% zaposlenih na R&D poslovima svoje aktivnosti usmerene na istraživanje i razvoj obavljaju u Republici Srbiji.

Kako biste lakše razumeli o čemu je reč, objasnićemo na primeru:

Lice A radi u kompaniji XYZ koja razvija softver, koji će po završetku razvoja ostati u vlasništvu kompanije.

• Razvoj konkretnih softverskih rešenja čini 50% radnog vremena lica A, dok
• drugu polovinu vremena provodi u sačinjavanju izveštaja o prethodnim aktivnostima na projektu i daljem planiranju.

Budući da se od navedene tri vrste aktivnosti, prva smatra R&D aktivnošću dok druge dve ne spadaju u tu kategoriju, kompanija XYZ može ostvariti 70% oslobođenja od plaćanja poreza na polovinu zarade koju lice A ostvaruje, kao i 100% oslobođenja u odnosu na polovinu doprinosa koje XYZ plaća za lice A.

Druge olakšice za zapošljavanje, o kojima ćete više pročitati u nastavku, ne mogu se kombinovati sa ovim podsticajem, ali on može biti korišćen istovremeno sa podsticajem koji se odnosi na dvostruko priznavanje troškova istraživanja i razvoja, koji smo pojasnili u prethodnom odeljku pod a).

Neki od podsticaja zainteresovaće i kompanije koje imaju u planu ulaganje u novoosnovano privredno društvo koje obavlja inovacionu delatnost, odnosno startap:  Zakonom o porezu na dobit pravnih lica predviđeno je poresko oslobođenje u visini od 30% od izvršenog ulaganja – dakle, u tom iznosu kompanija-investitor može umanjiti svoju poresku obavezu. Pravo na ovu olakšicu može ostvariti kompanija koja u trenutku ulaganja u startap ne poseduje 25% akcija ili udela, odnosno glasova u startapu.

Poreski kredit ostvaruje se na osnovu u potpunosti uplaćenih uloga kojim se uvećava kapital startapa. Uslov koji mora biti ispunjen jeste da investitor ne umanjuje svoje ulaganje neprekidno u periodu od tri godine od dana inicijalnog ulaganja. Dakle, investitor stiče pravo na poresko oslobođenje prvi put kada ispuni navedeni uslov.

Zakon predviđa i ograničenje visine poreskog kredita za ulaganje u startap, te ono ne može biti veće od 100 miliona dinara ukupno, odnosno 50 miliona dinara po poreskoj godini.

Od prvog dana 2020. godine uveden je novi vid stimulansa za kompanije koje u naredne tri godine (dakle, do kraja 2022. godine) povećaju broj svojih zaposlenih u odnosu na 31. decembar 2019 godine. U međuvremenu, od kada smo prvi put pisali na ovu temu pa do danas, mogućnost korišćenja olakšice je produžena, te se sada može primenjivati i u nekim novim slučajevima.

Koje su novine?

• Prvi put kada je ova olakšica uvedena, navedeni uslov smatrao se ispunjenim stupanjem u radni odnos sa licima koja nisu bila u radnom odnosu u periodu od 1. januara 2019. do 30. aprila 2020. godine, odnosno sa preduzetnicima koji su ispunili isti uslov u pogledu prethodne nezaposlenosti, odnosno koji su ’pali’ test samostalnosti.

• Danas, isti stimulans može koristiti i poslodavac koji je zasnovao, odnosno koji zasnuje radni odnos sa kvalifikovanim novozaposlenim licem u bilo kom trenutku između 01.01.2020. godine do 31.12.2021. godine, odnosno od 01.01.2022. godine do 31.12.2025. godine. Za ovakvog poslodavca postoji mogućnost korišćenja ove olakšice do 31.12.2025. godine. Ipak, poslodavac mora ispuniti dodatni uslov, a to je da je na dan 31.12.2020. godine imao najviše 30 zaposlenih.

Olakšice za zapošljavanje kvalifikovanih novozaposlenih propisane su odredbama Zakona o porezu na dohodak građana i Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje, prema kojima će poslodavac koji ispuni navedene uslove biti oslobođen od obaveze plaćanja poreza i doprinosa na zarade tih lica.

Ipak, da li znate ko se smatra kvalifikovanim novozaposlenim?

To je lice koje:

• cele 2019. godine nije imalo status osiguranika zaposlenog/osiguranika samostalnih delatnosti kao preduzetnik ili kao osnivač/član privrednog društva koji je u radnom odnosu u tom privrednom društvu, a koje je taj status steklo od 01.01.2020. do 30.04.2020. godine,

• od 01.01.2019. do 30.04.2020. godine nije imalo status osiguranika zaposlenog/osiguranika samostalnih delatnosti kao preduzetnik ili kao osnivač ili član privrednog društva koji je u radnom odnosu u tom privrednom društvu, a koje je taj status steklo od 01.05.2020. do 31.12.2020. godine,

• od 01.01.2019. do 31.12.2021. godine nije imalo status osiguranika zaposlenog/osiguranika samostalnih delatnosti kao preduzetnik ili kao osnivač ili član privrednog društva koji je u radnom odnosu u tom privrednom društvu, a koje je taj status steklo od 01.01.2022. do 30.04.2022. godine, zasnivanjem radnog odnosa kod poslodavca koji je na dan 31.12.2020. godine imao najviše 30 zaposlenih.

Oslobođenje od poreza i doprinosa određeno je u procentima:

• 70% poreza i 100% doprinosa, za zarade u 2020. godini,
• 65% poreza i 95% doprinosa, za zarade u 2021.godini,
• 60% poreza i 85% doprinosa, za zarade u 2022. godini,
• 50% poreza i 75% doprinosa, za zarade u 2023. godini,
• 40% poreza i 65% doprinosa, za zarade u 2024. godini,
• 30% poreza i 55% doprinosa, za zarade u 2025. godini.

Pored podsticaja mladima da ostanu u Srbiji i motivisanja poslodavaca za zapošljavanje novih radnika, ova novina direktno odgovara na sporna pitanja u pogledu poresko-pravnog tretmana preduzetnika paušalaca koji su angažovani od strane privrednih društava, što je naročito značajno za IT sektor.

Poseban vid poreske olakšice, koja obuhvata dve kategorije lica, predviđen je Zakonom o porezu na dohodak građana i Zakonom o doprinosima za socijalno osiguranje za tzv. novonastanjene obveznike koji zasnuju radni odnos na neodređeno vreme sa domaćim poslodavcem – za njih se osnovica poreza i doprinosa umanjuje za čitavih 70%.

Pored Zakona, usvojen je i poseban Pravilnik o načinu ostvarivanja prava na umanjenje osnovice poreza na zarade za novonastanjenog obveznika, koji do detalja reguliše uslove za ostvarivanje ovog podsticaja.

U kategoriju novonastanjenih obveznika ubrajaju se:

a) Mladi povratnik – lice koje:

• u trenutku zaključenja ugovora o radu nije navršilo 40 godina života,
• najmanje 12 meseci pre zasnivanja radnog odnosa je pretežno boravilo u inostranstvu na stručnom usavršavanju, odnosno radi daljeg obrazovanja,
• na mesečnom nivou ostvaruje zaradu u minimalnom iznosu od 176.456 dinara. (napomena: iznosi se usklađuju s vremena na vreme, te je na ovom mestu, u odnosu na naš prvi blog, iznos prilagođen trenutno važećoj verziji Zakona).

b) Povratnik/stranac – lice koje:

• u periodu od 24 meseca pre dana zaključenja ugovora o radu sa domaćim poslodavcem nije pretežno boravilo na teritoriji Republike Srbije,
• na mesečnom nivou ostvaruje zaradu u minimalnom iznosu od 264.684 dinara (usklađeni iznos podložan promenama).

U prvom slučaju, pod pretežnim boravkom smatra se boravak duže od 183 dana u periodu od 12 meseci koji prethode zaključenju ugovora o radu, dok se u drugom pretežnim boravkom smatra boravak duže od 366 dana u periodu od 24 meseca pre zaključenja ugovora o radu.

Kako bi uslovi za ostvarivanje ove poreske olakšice bili ostvareni, potrebno je da novonastanjeni obveznik zasniva radni odnos na radnom mestu za koje postoji potreba da zaposleni ima posebno stručno obrazovanje i za kojim postoji potreba koja se ne može lako zadovoljiti na domaćem tržištu rada. Posmatrano sa aspekta IT industrije a imajući u vidu enorman broj različitih poslova koji svakodnevno raste, u praksi ovaj uslov najčešće nije teško ispuniti.

Dodatni uslov jeste da se zaposleno lice istovremeno sa zasnivanjem radnog odnosa nastanjuje na teritoriji Republike Srbije, te se može smatrati njenim ’poreskim rezidentom’ po osnovu centra poslovnih i životnih interesa u Srbiji.

Interesantno je da jednom ostvarena poreska olakšica za novonastanjenog obveznika, traje narednih 5 godina od dana zasnivanja radnog odnosa, nezavisno od promene poslodavca. Dakle, zaposleni je “nosi” sa sobom.

Ako je deo Vašeg biznis plana angažovanje lica bez obimnog (ili ikakvog) prethodnog iskustva, na kom putu se susrećete sa licima koja prethodno nisu bila osigurana ni po jednom osnovu, ovaj podsticaj će Vas sigurno zanimati. Od 01.03.2022. godine Zakonom o porezu na dohodak građana u domaći poreski sistem uvedena je nova kategorija “novozaposlenih lica”, u odnosu na čiju zaradu njihov poslodavac može ostvariti oslobođenje od obaveze plaćanja 70% poreza i 100% doprinosa.

Navedena olakšica primenjuje se na zaradu isplaćenu zaključno sa 31.12.2024. godine.

Ko se smatra novozaposlenim?

To je lice koje u periodu od 01.01.2019. godine do 28.02.2022. godine nije imalo status osiguranika zaposlenog/osiguranika samostalnih delatnosti kao preduzetnik ili kao osnivač/član privrednog društva koji je u radnom odnosu u privrednom društvu čiji je osnivač odnosno član, a koje je taj status steklo od 01.03.2022. do 31.12.2022. godine zasnivanjem radnog odnosa kod poslodavca, i koje ostvaruje mesečnu zaradu veću od 76.500 dinara.

Među poslednje uvedenim poreskim podsticajima našla su se još dva, koja se odnose na unos prava intelektualne svojine u domaće privredno društvo. Iako vrlo slični, ključna razlika između njih je što se odnose na različite kategorije subjekata.

8a Podsticaj za fizička lica

Prvi, predviđen Zakonom o porezu na dohodak građana, oslobađa poreza na kapitalnu dobit ono fizičko lice koje unese autorsko ili srodno pravo, odnosno pravo industrijske svojine, kao nenovčani ulog u domaće privredno društvo.

Šta ovo u praksi znači? Zapravo, prilično je jednostavno – ukoliko član – fizičko lice, kao svoj nenovčani ulog u Vaš startap unese, na primer, softver deponovan kao autorsko delo ili hardver koji se može smatrati pronalaskom, bio bi oslobođen plaćanja poreza na kapitalnu dobit koju bi ostvario takvim prenosom.

Ipak, u ovom trenutku lako se mogu javiti različite nedoumice u pogledu praktičnog ostvarivanja ove olakšice. One će, nadamo se, biti otklonjene kada bude donet najavljeni podzakonski akt koji detaljnije reguliše ovaj podsticaj.

8b Podsticaj za pravna lica

Druga olakšica, uvedena Zakonom o porezu na dobit pravnih lica, pruža opciju pravnom licu – članu drugog (domaćeg) pravnog lica da iz poreske osnovice poreza na dobit pravnih lica isključi kapitalnu dobit koju ostvari unosom autorskih i srodnih prava, odnosno prava u vezi sa pronalaskom, u vidu nenovčanog kapitala u to drugo, rezidentno privredno društvo. Vrednost prava koja treba da budu uneta utvrđuje se prilikom unosa od strane ovlašćenog procenitelja.

Uslov za ostvarivanje ove olakšice jeste da pravno lice u čiji kapital je unet ulog ne otuđi uneto pravo tokom 2 godine nakon sticanja unosom. Pored toga, ni ustupanje na korišćenje (u celini ili delimično) povezanom licu po nižoj ceni od procenjene, a po principu “van dohvata ruke”, nije dozvoljeno tokom istog vremenskog perioda.

Razlika u odnosu na vrlo sličan (prethodno opisan) podsticaj za fizička lica jeste što je u ovom slučaju predviđen ograničeniji krug prava intelektualne svojine koja treba da budu uneta u društvo kako bi se uslovi za olakšicu ispunili.

Svi čitaoci mlađi od 40 godina života sa prihodima preko granice za dobijanje statusa obveznika godišnjeg poreza na dohodak građana, sigurno će sa radošću dočekati vest o olakšici koja se odnosi baš na ovu vrstu poreza.

Naime, obveznici godišnjeg poreza na dohodak građana koji poslednjeg dana kalendarske godine za koju se utvrđuje godišnji porez na dohodak građana imaju manje od 40 godina života, imaju pravo na umanjenje oporezivih prihoda na koja se inače plaća godišnji porez na dohodak građana.

Zakon o porezu na dohodak građana, koji je i predstavio ovu olakšicu, predviđa da umanjenje iznosi tri prosečne godišnje zarade po zaposlenom isplaćene u Srbiji u godini u kojoj se utvrđuje porez, u skladu sa podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike.

Troškovi reklamnih i propagandnih aktivnosti su se do izmena Zakona o porezu na dobit pravnih lica priznavala u poreskom bilansu kao rashod samo do iznosa od 10% prihoda poreskog obveznika. To je u praksi dovodilo do nezavidno visokih poreskih obaveza, naročito kod kompanija koje u svom poslovanju ulažu velike iznose u reklamiranje i propagandu.

Međutim, nakon izmena Zakona, ovo ograničenje je ukinuto, pa se sada navedeni izdaci priznaju u punom iznosu, što za rezultat ima značajno manje obaveze po osnovu poreza na dobit.

Naročito lepe vesti mnogim poslodavcima donele su izmene Zakona o porezu na dohodak građana iz 2019. godine, kojima je ukinuta obaveza plaćanja poreza i doprinosa na aktivnosti u okviru team buildinga. Za razliku od ranijeg rešenja koje je troškove rekreacije zaposlenih smatralo zaradom zaposlenih u smislu činjenja pogodnosti zaposlenom, navedeni troškovi su od uvođenja izmena svrstani u troškove poslovanja, te su oslobođeni od poreske obaveze.

Šta sve obuhvataju troškovi team buildinga? Zakon pod ovim terminom obuhvata sve izdatke koje poslodavac ima u vezi sa rekreacijom zaposlenih na radnom mestu, poput izgradnje i/ili nabavke opreme za rekreaciju, organizacije sportskih događaja i uopšteno izgradnje boljih odnosa između zaposlenih, kao i između zaposlenih i poslodavca.

Da bi se ostvarilo poresko oslobođenje na troškove team buildinga, potrebno je da se ispune određeni uslovi.

Ukoliko još ne znate koji su, pročitajte na našem blogu Nema više poreza za rekreaciju zaposlenih i team building?

Ako su Vam svi navedeni podsticaji već bilo poznati, čestitamo – na vreme ste se informisali!

[1] Zakon o porezu na dobit pravnih lica (“Sl. glasnik RS”, br. 25/2001, 80/2002, 80/2002 – dr. zakon, 43/2003, 84/2004, 18/2010, 101/2011, 119/2012, 47/2013, 108/2013, 68/2014 – dr. zakon, 142/2014, 91/2015 – autentično tumačenje, 112/2015, 113/2017, 95/2018, 86/2019, 153/2020 i 118/2021)